Kategorie
Uncategorized

Diagnoza przetwarzania słuchowego

Test Tomatis® Test Uwagi Słuchowej Listening Test System, czyli TLTS 

Test uwagi słuchowej – diagnoza przetwarzania słuchowego Metoda Tomatisa, ma za zadanie wskazać, jak nasz pacjent odbiera docierające komunikaty dźwiękowe. W trakcie trwania  testu TLTS, bodźce  dźwiękowe, przekazywane są  przez przewodnictwo kostne lub powietrzne. Zależnie  od drogi przekazu wrażenia (dźwięku), pacjent powinien sygnalizować odbiór bodźca werbalnie lub gestem. Każde z uszu  badane jest oddzielnym testem, a zsumowanie ich pozwala na stworzenie indywidualnego profilu słuchowego naszego klienta.

Test Tomatis® Evaluation Database, czyli test TED

Test TED jest kwestionariuszem, który został opracowany pod kątem indywidualnego profilowania najmłodszych naszych pacjentów. Jest to seria pytań o charakterze psychologiczno-pedagogicznym, która dotyczy dziecka a na pytania odpowiadali będą rodzice. Czas odpowiedzi na   pytania z kwestionariusza zajmie ok.20 minut i dzięki nim Terapeuta Metody będzie mógł  określić problem, a z czasem ocenić postępywspółpracy.

W czasie  trwania treningów sluchowych, proponujemy podopiecznemu kilka spotkań, których celem będzie określenie sposobu umożliwiającego osiągnięcie założonych celów poprzez spersonalizowanie programusluchowego w oparciu o wyniki testów, postępy i ewaluacje oraz osobiste odczucia naszego klienta.

Sesje słuchowe – faza pasywna

Większa część sesji odbywa się w fazie pasywnej.  Polega ona na słuchaniu utworów muzycznych, szczególnie Mozarta, zmodulowanych w czasie rzeczywistym. Muzyka jest przekazywana jest poprzez przewodnictwo kostne – za pomocą specjalnych słuchawek. Klient odbiera kontrasty dźwiękowe w zakresie tembru oraz natężenia, niezmienione w zakresie melodii i rytmu. Kontrasty będą działać na mózg podobnie jak naturalne stymulanty, usprawniając przy tym umiejętność słuchania.

PRZERWY

Pomiędzy każdą sesją powinny następować kilkutygodniowe przerwy w terapii. Taką przerwę nazywa się „fazą integracyjną”. Przed rozpoczęciem każdej kolejnej sesji będą przeprowadzane testy oraz okresowe wywiady.

Czas trwania, liczba oraz rodzaj dobranych utworów będą  ustalone indywidualnie, w oparciu o profil słuchowy oraz założone cele

Sesje słuchowe – faza aktywna

W fazie aktywnej,  pacjent będzie powtarzał, czytał, rozmawiał lub śpiewał jednoczesnie jego  głos będzie  modulowany. Dzięki temu podopieczny będzie słyszał swój własny głos w zmodyfikowanej formie w czasie rzeczywistym. Dopuszczalne w trakcie sesji aktywności zależą od profilu słuchowego podopiecznego oraz założonych celów.

W TRAKCIE ZAJĘĆ

Dbamy o to, aby w trakcie odsłuchiwania nasi podopieczni nie wykonywali czynności wywołujących stres i wymagających koncentracjiW zależności od osoby mogą to być całkiem różne czynności, np. niektórzy uwielbiają rysować, a inni tego nie lubią, więc w ich przypadku będzie to czynność generująca stres. W trakcie sesji dziennej wykonujemy wspólnie z podopiecznym różne czynności , które sprawiają mu przyjemność. Mogą to być:

  • Taniec, poruszanie się, spacerowanie.
  • Rysowanie, malowanie lub wykonywanie innych czynności o charakterze kreatywnym z zakresu sztuki i rękodzieła.
  • Granie w karty, gry planszowe, układanie puzzli lub Lego®.

  • Nie wolno żuć gumy, ani jeść. 
  • Nie wolno patrzeć na ekran (TV, komputera lub telefonu).
  • Nie wolno słuchać programów w trakcie podróży (samochodem, autobusem lub pociągiem).

Utwory muzyczneW trakcie sesji odtwarzane są głównie fragmenty dzieł Mozarta. Cenione i znane na całym świecie utwory Mozarta są niezwykle dynamiczne i harmoniczne, a więc doskonale nadają się do  filtrowania. Pozostałe utwory stosowane w programach Tomatisa  to rymowanki, chorały gregoriańskie I walce. 

Kontrast dźwiękowy (filtrowanie dynamiczne). Mózg jest szczególnie wrażliwy na niespodziewane  zmianytonacji, tembru oraz natężenia dźwięku, które zmieniają się w nieprzewidywalny dla mózgu sposób, powodując tym samym element zaskoczenia. W reakcji na wspomniane zmiany pobudzony mózg skupia się na ich wychwytywaniu, co sprzyja rozwojowi umiejętności koncentracji.

Transmisja dźwięku

Dźwięk jest falą wywołującą wibracje. Gdy te wibracje rozchodzą się w powietrzu, mówimy o przewodnictwie powietrznym. Z natury odbieramy dźwięki zewnętrzne drogą powietrzną (np. gdy słuchamy muzyki), lecz ich przekaz jest możliwy również poprzez nasze kości. Kiedy na przykład zatkamy uszy lub położymy dłoń na czubku głowy i coś powiemy nadal odbieramy dźwięk. W przypadku przekazu takiego typu mówimy o przewodnictwie kostnym. W trakcie sesji Metodą Tomatisa® muzyka i głos  są przekazywane zarówno poprzez przewodnictwo powietrzne, jak i kostne. Symultaniczny przekaz drogą kostną wzmacnia odbiór dźwięku przekazywanego do mózgu drogą powietrzną i ułatwia jego analizę.  

 

Metoda Tomatisa® jest bezpieczną  metodą stymulacji sensorycznej o charakterze naturalnym, pedagogicznym i bez względu na dobrane przez terapeutę programy nie niesie ze sobą ryzyka utraty słuchu. Uszy to niezwykle potężne narzędzie przetwarzania komunikatów sensorycznych, bezpośrednio zintegrowane z mózgiem. Ogólnym celem terapii Metodą Tomatisa® jest gimnastyka mózgu poprzez optymalne wykorzystanie potencjału uszu, jednak odczucia poszczególnych osób, wiążące się z poziomem energii, nastrojem oraz koncentracją, mogą znacząco się różnić w zależności od indywidualnych predyspozycjiPoniższe opisy pomogą zrozumieć procesy towarzyszące zmianom zachodzącym  na płaszczyźnie naszej podświadomości w efekcie sesji Metodą Tomatisa®.  

  • Metoda Tomatisa® to proces. Jej ogólnym celem jest usprawnienie pracy mózgu poprzez stopniową mobilizację do przetwarzania bodźców sensorycznych. Osiągnięcie zadowalających efektów, podobnie jak w przypadku wszystkich procesów o charakterze szkoleniowym, wymaga czasu oraz systematycznego powtarzania, któremu  towarzyszyć mogą uczucia zmęczenia czy zniechęcenia.  
  • Metoda Tomatisa® to trening mięśniowyPraca naszych uszu zależy od mięśni, które są najmniejszymi, a jednocześnie najszybszymi mięśniami w całym  ciele człowieka. Celem Metody Tomatisa® jest rozwinięcie pełnego potencjału mięśni ucha, więc pod koniec zajęć niektóre osoby mogą odczuwać fizyczne zmęczenie. Z kolei na innych zajęcia mogą podziałać jak zastrzyk energii. 
  • Metoda Tomatisa® to trening stymulacji sensorycznejPamiętamy, iż dźwięk to fala wywołująca wibracje. Rolą ucha wewnętrznego jest konwertowanie tych wibracji na impulsy elektryczne. Utwory muzyczne składające się na programy Metody Tomatis® emitują głównie wysokie częstotliwości, które szczególnie silnie stymulują mózg. I znowu – intensywna stymulacja może mieć działanie usypiające lub pobudzające. 
  • Metoda Tomatisa® to program o charakterze psychoedukacyjnym. Kolejnym celem sesji słuchowych jest wsparcie mózgu w zakresie sprawniejszej analizy komunikatów sensorycznych. Analiza ta ma szczególne znaczenie w wymiarze emocjonalnym, ponieważ wszyscy przetwarzamy tego typu komunikaty w oparciu o własne doświadczenia i uczucia. W miarę postępów w nauce przetwarzania i uwagi słuchowej  możemy odczuwać dyskomfort spowodowany komunikatami sensorycznymi, które nasz mózg uczy się ich przetwarzania, szczególnie w sytuacjach, kiedy mamy do czynienia z zupełnie nowymi emocjami, które trudno nam zrozumieć i opisać słowami. Tego typu sytuacje mogą generować stres i irytację. Zjawisko to nazywa się “dezorganizacją przed reorganizacją.”

Doświadczanie jednego lub kilku z opisanych doznań wiąże się  ze zwiastującym poprawę tworzeniem się nowych ścieżek neuronowych. Właśnie dlatego ukończenie całej sesji jest tak ważne, podobnie jak dzielenie się wrażeniami z prowadzącym terapeutą, który w razie potrzeby może w każdej chwili wprowadzić zmiany w planie zajęć. Jeśli dyskomfort jest zbyt duży, sugerujemy czasowe przerwanie sesji i omówienie sytuacji z terapeutą.

Nasi pacjenci są odpowiednio zaopiekowani przez certyfikowanych terapeutów Tomatisa, którzy z pasją i zaangażownaiem podejmą się współpracy z Państwem. Na diagnozy I terapie przetwarzania słuchowego zapraszamy mieszkańców warszawskiego Wawra oraz Pragi Południe ale także osoby mieszkające w Otwocku I Józefowie, którzy mają doskonały dojazd do naszych gabinetów. Znakomity kontakt z pacjentem i zajęcia podczas sesji, które są indywidualnie dobrane do pacjenta i sprawiają mu przyjemność powodują szybkie I widoczne efekty prowadzenia terapii. 

Zapraszamy do kontaktu, nasi terapeuci odpowiedzą na wszystkie Państwa pytania !

Kategorie
Uncategorized

Na czym polega Metoda Tomatisa?

        Pod koniec lat 40 –tych Tomatis ustanowił zasadę, która miała stać się fundamentem jego nowego, rewolucyjnego systemu. Polegała na tym, że percepcja i działanie są funkcjonalnie powiązane w mechanice mózgu. Dla Tomatisa, postrzeganie i rozumienie mowy oraz komunikacja były w myśl zasady głęboko zakorzenione przez system sensoryczno-motoryczny. W ramach systemu, słuchacze (dzieci i dorośli) słuchają specjalnie przetworzonych dźwięków, które mają zastosowanie m.in. w funkcjach słuchowych i zdolności uczenia się. Zidentyfikowana przez niego zasada mówi, że głos może odtworzyć tylko to, co ucho dobrze słyszy, lub raczej, czego ucho może słychać. Dla Tomatisa było to nie tylko to, że system percepcyjny (zaangażowany w rozumienie mowy) był ściśle powiązany z systemem motorycznym, za pomocą którego mowa jest produkowana, ale, że ten sam system motoryczny z kolei w znacznym stopniu przyczynia się do percepcji i zrozumienia języka. Innymi słowy, dla Tomatisa percepcja i rozumienie mowy były głęboko zakorzenione w jej aktywacji przez sensoryczny system motoryczny. Dane wynikające z badań w dziedzinie neurobiologii i obrazowania mózgu, od tego czasu potwierdziły tę ideę. Wykazano na przykład, że w połączeniu z korą przedczołową i lewą korą przedruchową, kora słuchowa jest aktywowana nie tylko podczas wytwarzania dźwięków mowy, ale także podczas ich cichej artykulacji, dobrowolnej identyfikacji i różnicowania – a także nawet podczas czysto pasywnej ekspozycji na te dźwięki. Czas pokazał, że Alfred Tomatis miał rację – jego intuicje zostały potwierdzone przez badania, które podkreśliły istnienie zespołów neuronów, zarówno sensorycznych jak i motorycznych. Te neurony są zaangażowane nie tylko w funkcjonowanie procesów językowych, ale bardziej ogólnie w realizacji wysoko-poziomowych funkcji poznawczych wysokiego rzędu, takich jak pamięć i uwaga, a także w rozumienie celów i intencji innej osoby.

        Wiele osób twierdzi, że terapia Tomatisa jest skuteczna w leczeniu problemów związanych z mową, koncentracją i uwagą. Plusy Metody to jej prostota, dostępność, szybkie efekty terapii.

         Aby funkcja słuchania była efektywna, nasz system słuchowy musi nie tylko być w stanie stale dostosowywać się do zmian w informacjach ale także, na podstawie wykrytych zmian, musi być w stanie dokonać przewidywania dotyczącego nadchodzącego komunikatu akustycznego. Dlatego też, aby ustanowić i rozwinąć funkcję słuchania, Tomatis stworzył oryginalne urządzenie zwane „Elektronicznym Uchem”, którego podstawowa zasada opiera się na pojęciu “bramkowania”. „Efekt bramkowania” zastosowany w Metodzie Tomatisa, jako system naprzemienności pomiędzy dwoma źródłami dźwięku rozpowszechnia tę samą informację słuchową, ale o różnych barwach i intensywności. Dodatkowo, bramkowanie jest nieregularne w swoim wzorcu czasowym. Bramkowanie angażuje zdolności adaptacyjne i plastyczne naszego układu nerwowego. Zjawisko plastyczności neuronalnej może być zdefiniowane jako dynamiczna zmiana funkcjonalnych i strukturalnych neuronów, która zachodzi w odpowiedź na modyfikacje. Bramkowanie ma wpływ na dwa mięśnie słuchowe znajdujące się w uchu środkowym, a Tomatis wierzył, że rolą tych mięśni jest nie tylko przekazywanie dźwięku do ślimaka, ale także regulowanie ruchu w płynach, który był spowodowany transmisją, umożliwiając ślimakowi szybkie dostosowanie się do nadchodzących wibracji. Jeśli ta adaptacja przebiega prawidłowo, ślimak może zacząć sprawnie wydobywać i analizować istotne informacje, co jest niezbędne do wykonania bieżącej czynności lub osiągnięcia wyznaczonego celu. W rezultacie bramkowanie powoduje, że układ słuchowy używa do wyodrębniania wzorców z napływających komunikatów dźwiękowych i przechowuje te informacje na krótki czas w pamięci słuchowej, która jest regularnie aktualizowana. Wynika z tego, że bramkowanie, poprzez samą naturę swojego działania, utrzymuje mózg skupiony na ciągle zmieniających się informacjach, które otrzymuje. Te następujące po sobie zjawiska aktualizacji i przewidywania są wyrazem wdrażanej krótkoterminowej plastyczności słuchowej. Wielokrotnie powtarzania w czasie, doprowadzi do ustanowienia pozytywnej i trwałej zmiany funkcji słuchowej, czyli działania obwodów słuchowo-ruchowych tworzących integratory. Metoda Tomatisa® polega na serii następujących po sobie i szybkiej regulacji systemu słuchowego, prowadzących do pożądanego przekształcenia funkcji słuchowych – wyraz plastyczności w dłuższym okresie czasu. Wspieranie komunikacji, nauki i pewności siebie poprzez dźwięk uruchomia kolejne mechanizmy dostosowania i przewidywania, sprzyja rozwojowi selektywnej uwagi, umożliwiając podmiotowi skupienie się na istotnych informacjach, odrzucając jednocześnie te, które nie są istotne. Z kolei wzmocniona uwaga selektywna prowadzi do usprawnienia procesów percepcji słuchowej, zarówno centralnie, jak peryferyjnie. Zasadą działania bramkowania jest więc zaangażowanie mechanizmów sensorycznych – pobudzenia, działając od peryferii ucha do mózgu oraz mechanizmy adaptacji i regulacji słuchowej – działające od mózgu do ucha . Te ostatnie mechanizmy są odpowiedzialne za rozwój i doskonalenie zarówno percepcji słuchowej i uwagi. Dlatego też celem Metody Tomatisa® jest zapewnienie, że nie będzie ona miała żadnego wpływu na zdrowie. Poprzez system bramkowania, który jest specyficzny dla Ucha Elektronicznego opracowanego przez Tomatisa – jest dostosowanie jej indywidualnie do danej osoby oraz środowiska akustycznego poprzez wspomaganie rozwój aktywnych mechanizmów percepcyjnych. Charakteryzują się one aktywacją obwodów słuchowo-ruchowych, które obejmują rozległe neurony przedsionkowo-ślimakowo-korowe, ślimakowo-korową sieć neuronową zawierającą neurony lustrzane. Dlatego obszar zastosowań edukacyjnego systemu słuchowego stworzonego przez Tomatisa jest tak szeroki. W rzeczywistości zwiększa on możliwości słuchowe w przypadku tak różnych diagnoz jak trudności w uczeniu się i upośledzone zdolności motoryczne, aż po poważne problemy z komunikacją, takie jak autyzm. Różne przypadki przedstawiane przez specjalistów metody ilustrują wielką skuteczność tego systemu, który, choć ma już 60 lat, pozostaje zadziwiająco nowoczesny. To właśnie ta nowoczesność zapewnia, że Metoda Tomatisa® jest zaawansowaną metodologią, która pomogła w wielu sytuacjach emocjonalnych i rozwojowych w wielu krajach na przestrzeni wielu lat.        

      Dr Alfred Tomatis był naprawdę niezwykłym pionierem. Udało mu się tak wiele osiągnąć a jego Metoda może pozytywnie wpłynąć na życie dzieci i dorosłych zmagających się z problemami rozwojowymi i behawioralnymi.

Kategorie
Uncategorized

Co to jest trening słuchowy Tomatisa® ?

Alfred Tomatis – twórca metody, francuski otolaryngolog i foniatra, opracował sposób przywracania umiejętności efektywnego słuchania. Tomatis poświęcił całe swoje życie na doskonalenie tej metody, która bazuje na specjalistycznych sesjach – treningach słuchowych, w trakcie których, głos lub wyselekcjonowane utwory muzyczne są przetwarzane, dzięki czemu w sposób naturalny stymulują mózg i sprzyjają rozwijaniu zdolności w zakresie słuchowym, motorycznym, emocjonalnym oraz poznawczym. Zmiany te są możliwie dzięki tzw. neuroplastyczności – czyli predyspozycji tkanki mózgu do tworzenia nowych połączeń nerwowych pod wpływem odpowiednich i powtarzających się bodźców słuchowych. Alfred Tomatis jest uważany za pioniera w zakresie rozwoju neuronauki a stworzona przez niego metoda znana i ceniona przez naukowców we współczesnym świecie.

W celu uzyskania najefektywniejszych rezultatów, pełna terapia powinna składać się z 3 sesji słuchowych opartych na odpowiednich programach, dobranych indywidualnie do każdego pacjenta – w oparciu o odpowiednie narzędzia, testy, kwestionariusze, ocena psychomotoryczna oraz zdefiniowane cele i oczekiwania. Każda z sesji to cykl odpowiednio dobranych i filtrowanych utworów muzycznych. Modulowana muzyka zadziała na mózg usprawniając między innymi umiejętność słuchania. Z czasem wprowadzane są elementy pracy z własnym głosem. Czas trwania każdej sesji słuchowej opracowany jest na 14 dni i odtwarzany przy pomocy najnowszego, licencjonowanego sprzętu o nazwie TALKSUP® oraz specjalistycznych, odpowiednio skonstruowanych słuchawek modulujących dźwięk i przekazujących go za pomocą przewodnictwa powietrznego oraz kostnego. Podczas każdej sesji słuchowej pacjent przebywa pod czujnym okiem certyfikowanego terapeuty Tomatisa®. Po ukończeniu każdej 14 – dniowej sesji powinna nastąpić przerwa trwająca ok 4 tygodni. Przed rozpoczęciem kolejnej sesji będą przeprowadzane testy oraz wywiady aby zdefiniować powstałe zmiany.


Czego słuchamy podczas sesji słuchowych ?

Utwory muzyczne, odtwarzane podczas sesji, są to głównie fragmenty Mozarta. Są znane i cenione na całym świecie, dynamiczne i harmonijne, pasują do specjalistycznego filtrowania, stosowanego w Metodzie Tomatisa®. W programach są również odsłuchiwane walce, rymowanki oraz chorały gregoriańskie. Utwory, czasie rzeczywistym zmieniają swój tembr, tonację oraz natężenie, powodując skupienie mózgu na wychwytywaniu tychże zmian – co sprzyja usprawnianiu koncentracji. Przez cały czas treningu słuchowego, mózg jest utrzymywany w stanie podwyższonej uwagi jest to jedna przyczyn, która powoduje, że seanse Metody Tomatisa® mogą być dla pacjenta męczące.

Podczas seansów Metody Tomatisa® , dźwięki, za pośrednictwem specjalnych do tego słuchawek Tomatis® Infinite, przekazywane są drogą kostną oraz powietrzną. O przewodnictwie drogą powietrzną mówimy wtedy gdy dźwięki (wibracje) rozchodzą się w powietrzu – to tradycyjnie przekazywany dźwięk, który trafia do nas przez słuchawki umieszczone na uszach. Natomiast gdy te wibracje docierają do nas drogą kostną, mówimy wtedy o przewodnictwie kostnym – jest to naturalny sposób, w jaki słyszymy swój własny głos – poprzez kości czaszki. Dowodem na to są drgania kości czaszki w momencie, kiedy coś mówimy. Wystarczy położyć dłoń na czubek głowy i głośniej coś powiedzieć, poczujemy drgania kości czaszki. Słuchawki stosowane w Metodzie Tomatisa® zawierają specjalną słuchawkę kostną umieszczoną na szczycie pałąka, który dotyka czubka głowy.

W Metodzie Tomatisa® nazywany jest również „treningiem mięśniowym” a głównym celem jest specyficzna „gimnastyka mózgu”. Praca uszu jest zależna od kondycji mięśni kosteczek słuchowych, znajdujących się w uchu środkowym – najmniejszych mięśni w naszym ciele. Podczas sesji mięśnie uszu silnie stymulowane są do pracy.

 

Obszary zastosowania W metodzie Tomatisa:

 

  • Trudności w uczeniu się (dysleksja, dysgrafia, dyskalkulia, trudności z zapamiętywaniem, percepcją)

  • Zaburzenia uwagi

  • Trudności na tle emocjonalnym – regulacja emocji

  • Regulacja aktywności mózgu

  • Zaburzenia ze spektrum autyzmu

  • Trudności językowe – opóźniony rozwój mowy, problemy artykulacyjne

  • Zaburzenia sensomotoryczne (napięcie mięśniowe, słaba koordynacja, zaburzenia równowagi)

  • Wspomaganie podczas nauki języków obcych

Praktyczne porady dla rodziców

  1. Oswojenie dziecka ze słuchawkami.

Na początku warto zapoznać dziecko ze sposobem działania słuchawek – można w tym celu dać je dziecku w ręce aby oswoiło się z drganiami, które występują podczas odtwarzania muzyki. Kontrast dźwiękowe mogą początkowo zaskakiwać więc warto najpierw, w ramach zabawy umówić się z dzieckiem, że będzie dawało sygnał, kiedy nastąpiła zmiana dźwięku. Najlepszym sposobem na oswojenie dziecka ze sprzętem jest zakładanie ich na swoją głowę. Widok rodzica w słuchawkach uspokoi dziecko i wzbudzi jego ciekawość. W ten sposób maluch uświadomi sobie, że taka czynność jest bezpieczna i może ją wykonywać każdy.


  1. Oswojenie z odsłuchiwaniem programów.

Podczas odsłuchiwania programów to terapeuta ma za zadanie spędzać czas z dzieckiem w taki sposób aby zainteresować je, zająć zabawą. Ważne jest zaplanowanie czasu w taki sposób aby aktywności sprawiały jak najwięcej radości. Może to być rysowanie, układanie puzzli, budowanie z klocków, zabawy z ciasto liną itp.. wszystko zgodne z oczekiwaniami i upodobaniem dziecka. Dla dziecka to sama przyjemność.


  1. Trening uwagi słuchowej:

Dzienny czas słuchania jest zależny od wieku pacjenta oraz od problemu. O czasie przeznaczanym na słuchanie decyduje specjalista. Może to być od 40 minut do 1 godz. 20 minut dziennie.


  1. Musimy pamiętać, że:

  • Należy stosować się do zaleceń terapeutycznych specjalisty prowadzącego. Jest to osoba wyspecjalizowana i przeszkolona w zakresie metody.

  • Dzięki treningom mamy szansę na nowe połączenia nerwowe, rozszerzanie ich sieci, dzięki czemu nasze półkule mózgowe lepiej ze sobą współpracują.

  • Im więcej ćwiczymy i stymulujemy, tym szybciej i sprawniej wzmacniamy połączenia nerwowe.

  • Ucho to narząd zmysłowo – ruchowy, odbiera i wysyła informacje do struktur w mózgu, zaangażowanych w funkcje ruchowe, językowe, pamięć, koncentrację i emocje.

  • Trening słuchowy jest intensywny a podtrzymywanie stymulacji pozwala uzyskać postępy. Należy przestrzegać dziennego czasu słuchania zalecanego przez specjalistę.

  • Metoda Tomatisa® jest bezpieczną metodą stymulacji neurosensorycznej i nie powoduje komplikacji w zakresie słuchu fizjologicznego.

W naszych gabinetach Stacja Reakcja w Wawrze, treningi przetwarzania słuchowego Metodą Tomatisa® przebiegają zgodnie z wszelkimi normami, pod okiem Tomatis Developpment S.A. – firmy, która dba o odpowiednie stosowanie metody.

Zapraszamy !

Zespół Stacja Reakcja

Kategorie
Uncategorized

Dysfunkcje integracji sensorycznej – objawy zaburzeń

Dysfunkcje integracji sensorycznej oznacza, że mózg nie funkcjonuje w sposób sprawny, funkcjonalny. Nie przetwarza, czyli nie porządkuje ciągu impulsów sensorycznych, w taki sposób, aby przekazywać dziecku wiarygodne i dokładne informacje na temat otaczającego świata oraz jego samego. Jeśli mózg nie przetwarza prawidłowo bodźcy sensorycznych oznacza to, że nie kieruje też prawidłowo zachowaniami. Bez prawidłowej integracji sensorycznej dziecko nie czuje się dobrze ze sobą, ma problemy z nauką, nie radzi sobie ze stresem oraz codziennymi obowiązkami. Dysfunkcja integracji sensorycznej działa na zasadzie „korka” dla impulsów w mózgu. Informacje sensoryczne „utknęły w korku” dlatego nie dotarły do odpowiednich obszarów w mózgu – które nie są w stanie prawidłowo funkcjonować. Mówimy o „dysfunkcjach integracji sensorycznej”, ponieważ problem jesteśmy w stanie naprawić. Nie są to choroby i nie stanowią zagrożenia lecz ich wpływ może znacząco zmienić życie dziecka. Dzieci te mogą sprawiać kłopoty wychowawcze, mieć zaburzenia językowe, posiadać trudności natury psychologicznej. Jeśli w pewnych obszarach mózgu występują nieprawidłowości w przetwarzaniu sensorycznym, dziecko może mieć kłopoty z generalizowaniem, rozumieniem, będąc jednocześnie zdrowym i inteligentnym maluchem. Dziecko, niewłaściwie interpretujące informacje sensoryczne , może mieć osłabione zdolności uczenia się.

Typowe oznaki i objawy dysfunkcji integracji sensorycznej.

  1. Nadaktywność, nadruchliwość i rozkojarzenie – często jest pierwszym objawem, jaki zauważają rodzice i opiekunowie. Zdarza się, że dziecko jest prawie przez cały czas w ruchu – biega, krótko się koncentruje na czynnościach i zabawach, jego aktywność jest bezcelowa. Spokojne siedzenie w miejscu jest niemożliwe. Sprawia wrażenie, że „wszędzie jest go pełno”. Rozkojarzenie tego typu jest szczególnie uciążliwe w przedszkolu i szkole. Nie jest w stanie skoncentrować się podczas zajęć i lekcji, ma trudności z pracami domowymi, nadmierna aktywność układu nerwowego uniemożliwia zabranie do szkoły tego co potrzebne, uniemożliwia skupienie uwagi na wykonywanej czynności bez dekoncentracji na bodźcach nieistotnych.

  2. Problematyczne zachowania – dziecko może wydawać się smutne, wybredne, nie cieszy się z chwil spędzanych z rodziną i rówieśnikami. Zdarza się, że wpada w szał bez powodu, nie potrafi przegrywać, ma trudności z grami zespołowymi. Mogą też pojawić się trudności ze spożywaniem posiłków, dzieleniem się zabawkami. Dziecko nie radzi sobie ze stresem a także z nowymi sytuacjami. Oprócz tego może pojawiać się lęk przed szybkim ruchem, trudności podczas lekcji w – f wynikające ze słabszego poczucia własnego ciała, nadwrażliwość układu przedsionkowego powodująca niechęć do każdego rodzaju ruchu. Objawy mogą przyjmować postać odmienną – dziecko podejmuje działania niebezpieczne poprzez skakanie z wysokości bez odczuwania lęku, nadmierne przyjmowanie pozycji – głową w dół, ciągłe kręcenie się bez odczuwania zawrotów głowy, poszukujące ciągłego ruchu. Zdarza się, że dziecko z zaburzeniami SI będzie zasłaniało uszy na skutek różnych dźwięków, które nikomu innemu nie przeszkadzają, lub będzie wydawało z siebie głośne dźwięki i przykładało do uszu grające zabawki. Wiąże się to z nieprawidłowym przetwarzaniem bodźców słuchowych.

  3. Problemy w interakcjach społecznych – dzieci mają problemy z kontaktem z rówieśnikami, rodziną, trudności społeczne. Zaburzenie integracji sensorycznej w pewnych obszarach mózgu mogą powodować niechęć do zabaw z rówieśnikami, trudności w relacjach z dalszą rodziną, ze znajomymi. Dotyk innych osób może być dla dziecka nie do zniesienia, wtedy będzie reagowało ucieczką, agresją, niezadowoleniem. Najprawdopodobniej, będzie to spowodowane – dysfunkcją w zakresie układu dotykowego. Wizyta u fryzjera może okazać się niemożliwa, podobnie czynności higieniczne takie jak obcinanie paznokci czy mycie zębów lub twarzy. Oprócz trudności w kontaktach społecznych dziecko może przejawiać problemy z różnymi fakturami ubrań. Trudnością będzie przejście z garderoby „zimowej” na „letnią”. Czasem problemy przyjmują postać odwrotną – dziecko poszukuje fizycznie agresywnego kontaktu – uderza w ściany, ludzi, wciska się w ciasne miejsca, poszukuje docisku, dotyku.

  4. Opóźnienia rozwoju mowy i języka – mowa i język zależą od wielu procesów z zakresu przetwarzania bodźców, dlatego mogą rozwijać się wolniej. Rodzice i osoby z otoczenia dziecka będą zauważały słabiej rozwiniętą mowę i artykulację w porównaniu z rówieśnikami, niewyraźną mowę, którą będą rozumieli tylko najbliżsi. Dziecko nierozumiane przez innych będzie poirytowane, będzie szybciej wpadało w złość, wolniej będzie nabywało wzorce mowy z otoczenia.

  1. Napięcie mięśniowe i koordynacja – dziecko z dysfunkcją integracji sensorycznej będzie prezentowało się jako słabsze. Utrzymanie głowy i pionowej pozycji może okazać się nie lada wyzwaniem. Skutkiem będzie szybka męczliwość, pokładanie się na podłodze, częste opieranie głowy ręką podczas odrabiania lekcji. Utrzymanie pionowej pozycji będzie dla takiego dziecka zbyt męczące. Zaburzenia przetwarzania pewnych układów, nie będzie gwarantowało odpowiedniej, adkwatnej siły mięśniowej do wykonywanego zadania. Dziecko łatwo traci równowagę, potyka się a przedmioty wypadają mu z rąk. Zdarza się, że dziecko spada z krzesła ponieważ nie ma odpowiedniej informacji gdzie dokładnie znajduje się na siedzeniu. „Niezgrabne ruchy” również mogą być objawem zaburzeń SI. Zauważymy też trudności z nauką jazdy na rowerze zarówno „biegowym” jak i dwukołowym z pedałami. Bardzo typowym objawem dysfunkcji integracji sensorycznej mogą być trudności z budowanie z klocków, układaniem puzzli.

  2. Problemy z nauką w szkole – czytanie, pisanie i liczenie wymaga bardzo dobrej integracji sensorycznej. Problem z przetwarzaniem może zakłócać proces uczenia się zachodzący w mózgu , może skutkować złym zachowaniem, trudnościami w wykonywaniu obowiązków szkolnych, mimo predyspozycji do nauki. Pojawiają się problemy z orientacją przestrzenną, pamięcią wzrokową i słuchową, koordynacją słuchowo – wzrokową, przepisywaniem z tablicy. Dziecko może nie mieścić się w liniaturze a pismo będzie nieczytelne. Zwróćmy też uwagę na sposób trzymania długopisu czy kredek. Nieprawidłowy chwyt może być spowodowany nieprawidłowym przetwarzaniem bodący sensorycznych.

  3. Wiek dojrzewania – w wieku nastoletnim, dziecko z problemami integracji sensorycznej może już nauczyć się radzić sobie z dysfunkcją. Trudności mogą przejawiać się w orientacji przestrzennej, wyobraźni, dziecko będzie myliło stronę prawą i lewą. Będzie miało problem z zapamiętywaniem. Nastolatki z zaburzeniami SI mogą unikać sportu, uczestnictwa w aktywnościach grupowych. Takie trudności mogą prowadzić do tego, że młoda osoba będzie miała niską samoocenę, jej pewność siebie będzie zaburzona. Dysfunkcje będą przejawiały się w braku organizacji zachowania i wykonywanych zadań.

Przedstawione i omówione objawy są końcowym produktem nieprawidłowego i niefunkcjonalnego przetwarzania sensorycznego zachodzącego w mózgu dziecka.  W naszych gabinetach Stacja Reakcja, specjaliści z zakresu integracji sensorycznej odpowiedzą na Państwa pytania. 

Dysfunkcje integracji sensroycznej u dziecka

Jeżeli u dziecka występują oznaki dysfunkcji przetwarzania bodźcy sensorycznych, należy jak najszybciej udać się na konsultację do terapeuty integracji sensorycznej. W naszej placówce – Stacja Reakcja w Wawrze, udzielamy  konsultacji, wykonujemy diagnozy oraz prowadzimy terapię integracji sensorycznej. Najnowsze badania nad rozwojem dzieci potwierdzają teorię, że wczesna interwencja ma kluczowe znaczenie dla dziecka na różnych płaszczyznach rozwoju. Nie warto czekać z szukaniem terapeuty dla dziecka. Jeśli cierpi ono na zaburzenia integracji sensorycznej, samo z nich nie wyrośnie. Może jedynie nauczyć się ukrywać swój problem lub rekompensować go w inny sposób – lecz jego mózg samoistnie się nie wyreguluje i trudności nie przestaną mu utrudniać życie. Bodźce odgrywają w rozwoju istotną rolę, a wspieranie integracji sensorycznej z myślą o satysfakcjonującym życiu musi być celem każdego, kto troszczy się o dobrostan swoich dzieci. Dlatego wszystko, co da się usprawnić we wczesnym dzieciństwie, ułatwi dziecku radzenie sobie z wyzwaniem – które pojawią się w późniejszej edukacji i społeczeństwie.

                 Zapraszamy na wizyty do naszych specjalistów   !!                                                                                    Zespół Stacja   Reakcja                                                                                                     Warszawa Wawer

Kategorie
Uncategorized

Jaka powinna być rzetelna diagnoza integracji sensorycznej

Fachowa diagnoza procesów integracji sensorycznej powinna być przeprowadzana przez terapeutę integracji sensorycznej, który przede wszystkim ukończył studia wyższe z zakresu: pedagogiki, psychologii, fizjoterapii, logopedii lub jest lekarzem. Ponadto specjalista powinien ukończyć dwustopniowy kurs integracji sensorycznej lub właściwe studia podyplomowe.

Diagnoza integracji sensorycznej powinna być przeprowadzana w odpowiednich warunkach, w specjalnie przygotowanym do tego gabinecie, wyposażonym w certyfikowany, bezpieczny do tego sprzęt. Bardzo istotną kwestią jest wielkość Sali, w której przeprowadzana jest diagnoza integracji sensorycznej – nie może być za duża, ani za mała – standardowo minimum 20m2, maksymalnie ok 30m2. Dobrze przeprowadzona diagnoza integracji sensorycznej opiera się specjalnych aktywnościach ruchowych, które dziecko powinno wykonać, dlatego swoboda poruszania się w przestrzeni jest tak istotna. Sala powinna być wyposażona w odpowiedni sprzęt podwieszany oraz naziemny, który służy terapeucie do obserwacji zachowań dziecka. W procesie diagnostycznym istotną rolę odgrywają odpowiednio dobrane zabawki i pomoce, które ułatwiają diagnozę. Oprócz tego w gabinecie powinny być m.in. hamaki, huśtawki, platformy, piłki gimnastyczne oraz zamknięta szafa ze schowanymi pozostałymi pomocami, które nie rozpraszają uwagi dziecka podczas diagnozy. Sala powinna być uporządkowana, beż jaskrawych kolorów aby nie rozpraszać dziecka.

Diagnoza integracji sensorycznej obejmuje kilka etapów. Pierwszy etap to wnikliwy wywiad z rodzicem, oparty o odpowiednio dobrane Kwestionariusze. Rodzic powinien odpowiedzieć na pytania z danych Kwestionariuszy w sposób taki, w jaki widzi swoje dziecko. Oprócz tego, terapeuta integracji sensorycznej powinien uzyskać informacje z jakim problemem przychodzi rodzic, z czym sobie dziecko nie radzi, jakie ma trudności. W konsekwencji, terapeuta SI powinien powiedzieć, czy trudności dziecka wynikają z nieprawidłowego przetwarzania bodźców sensorycznych.

Kolejnym etapem jest przeprowadzenie z dzieckiem Obserwacji Klinicznej oraz Testów Południowo – Kalifornijskich – w zależności od dokładnego wieku dziecka.

Przeprowadzona diagnoza integracji sensorycznej, powinna być dokładnie opisana dla rodzica w formie raportu oraz przekazana na oddzielnym spotkaniu. Całość procesu diagnostycznego, powinien być przekazany rodzicowi oraz szczegółowo omówiony, wyniki wyjaśnione w prosty sposób. Rodzice powinni być poinformowani czy dziecko ma zaburzenia integracji sensorycznej czy nie oraz jakiego rodzaju są to zaburzenia. Ważnym aspektem omówienia diagnozy jest wyjaśnienie rodzicom, czy trudności dziecka, które zgłosili terapeucie, mają związek z zaburzeniami integracji sensorycznej.

Po wykonaniu diagnozy, terapeuta stwierdza, czy konieczny jest udział dziecka w terapii integracji sensorycznej, podaje częstotliwość oraz zakres działań dla terapeuty prowadzącego. Jeśli wyniki diagnozy i funkcjonowanie dziecka tego wymagają, terapeuta powinien przedstawić zalecane ćwiczenia do pracy w domu tzw: „dietę sensoryczną” z dokładnym opisem. Ważną częścią jest dokładny instruktarz, jak wykonywać zalecone ćwiczenia.

Diagnoza integracji sensorycznej

Rzetelna diagnoza integracji sensorycznej powinna zawierać:

  1. Dane dziecka, dokładny wiek pacjenta.

  2. Listę narzędzi badawczych.

  3. Przyczynę zgłoszenia dziecka na diagnozę integracji sensorycznej.

  4. Wyniki Kwestionariuszy wywiadu.

  5. Szczegółowe informacje z wywiadu.

  6. Opis wykonanych Prób Obserwacji Klinicznej i Testów.

  7. Podsumowanie, wnioski zawierające określenie zaburzeń i związek z zachowaniem/trudnościami dziecka.

  8. Zalecenia ogólne, zalecenia dla terapeuty prowadzącego, zalecane ćwiczenia do domu.

       Oprócz tego, rodzic powinien mieć czas na zadanie pytań dotyczących diagnozy.

Każdy doświadczony i przeszkolony w diagnozowaniu terapeuta – diagnosta powinien trzymać się najważniejszych etapów diagnozy wymienionych w niniejszym artykule. Rodzic zawsze może dopytać o szczegóły jeszcze przed zapisaniem na dziecka na diagnozę SI, na przykład telefonicznie.

W naszych gabinetach Stacja Reakcja w Wawrze, specjaliści – diagności wykonają dla Państwa rzetelną ocenę rozwoju procesów integracji sensorycznej Waszego dziecka, wraz z opinią/raportem do diagnozy.

Zapraszamy do kontaktu !

Kategorie
Uncategorized

Drodzy Rodzice!

Pragniemy wesprzeć Was w sytuacjach kryzysowych dlatego w naszej ofercie pojawia się możliwość rehabilitacji dzieci bez wychodzenia z domu. Nasz fizjoterapeuta dojedzie do Państwa domu i w warunkach przyjaznych dla dziecka udzieli wsparcia w postaci potrzebnej rehabilitacji.

Kiedy warto skorzystać z naszej oferty ?

– Gdy jesteś w trudnej sytuacji i z różnych powodów nie możesz dojeżdżać z dzieckiem do specjalisty.
– Gdy chcesz zaoszczędzić swój czas.
– Gdy z różnych powodów Twoje dziecko musi pozostać w domu.
– Gdy zależy Ci na komforcie Twojego dziecka oraz specjalistycznej opiece fizjoterapeutycznej w domowym zaciszu.

Aktualnie umawiamy wizyty na terenie dzielnicy warszawskiego Wawra.
Zapraszamy, szczegóły pod: 536 801 437
STACJA REAKCJA

Kategorie
Uncategorized

Co to jest integracja sensoryczna?

Przykład Stasia

Sześcioletni Staś postrzegany był jako bardzo inteligentny i bystry chłopiec. Mimo to, jego mama zawsze odczuwała, że różni się on od dwójki jego rodzeństwa. Nie potrafiła jednak w pełni sprecyzować w czym jest problem. Lekarz pediatra oceniał chłopca jako w pełni zdrowe dziecko. Mimo to, zdarzało się, że Staś zdawał się być „niezgrabny ruchowo”, przypadkowo psuł zabawki, sprzęty w otoczeniu, miał trudności w grach zespołowych, przez co czuł się bardzo niezręcznie, bywał smutny lub wpadał w szał.

Pewnego dnia, przyjaciółka mamy chłopca, zaproponowała aby skonsultować się z terapeutą integracji sensorycznej. Po jakimś czasie, Staś został zdiagnozowany przez specjalistę, jego mama zrozumiała powody dziwnych zachowań syna. Chłopiec zaczął uczęszczać na terapię integracji sensorycznej i pod okiem doświadczonego specjalisty SI, zaczął robić postępy w zajęciach, jednocześnie poprawiło się jego zachowanie, wzrosła samoocena.

Integracja sensoryczna - dziecko

Większość chorób u dzieci zostaje w krótkim czasie zdiagnozowana. Takie dolegliwości jak ból, złamanie czy kaszel w widoczny sposób sugerują możliwą przyczynę. Natomiast takie zachowania jak – niespodziewane wpadanie w histerię, niezgrabność ruchowa czy trudności z nauką – mimo dużej inteligencji dziecka, już nie są łatwe do oceny i diagnozy. Wolniejsze przyswajanie wiedzy lub trudności ruchowe mimo pełnej sprawności fizycznej są często spowodowane nieprawidłowym przetwarzaniem bodźcy sensorycznych. Nieprawidłowości tego typu zachodzą w układzie nerwowym dziecka i jest to kłopot wielu rodziców, wychowawców, opiekunów oraz ich pociech. Lekarze pierwszego kontaktu koncentrują się głównie na pewnych aspektach chorobowych i nie zawsze zdają sobie sprawę, że mają do czynienia z zaburzeniami integracji sensorycznej. Problemy tego typu jako pierwsi, u maluchów dostrzegają ich rodzice, opiekunowie, wychowawcy w przedszkolach. Bez odpowiedniej wiedzy na temat układu nerwowego , nie będą w stanie dowiedzieć się co jest przyczyną dziwacznych zachowań ich podopiecznych.

Integracja sensoryczna to taka organizacja różnorodnych bodźców, dzięki której mamy możliwość w jak najbardziej wydajny sposób wykorzystać je w codziennym funkcjonowaniu. Bodźce umożliwiają nam efektywne wykorzystywanie swojego ciała, adekwatne odpowiadanie na bodźce płynące z naszego środowiska. Bodźce te działają na zasadzie „pokarmu dla mózgu” , który dostarcza informacji potrzebnych do kierowania naszym umysłem i ciałem. Bez prawidłowo „dobranego” pokarmu, nasz mózg pracuje w sposób mało efektywny.

W każdej sekundzie naszego życia, do naszych mózgów docierają niezliczone bodźce sensoryczne. Wyobraź sobie, że jesz swój ulubiony owoc. Podczas jedzenia informacje z oczu, nosa, języka, skóry, mięśni i stawów zbierane są w jedną całość, tworząc proces całościowego doświadczenia. Integracja sensoryczna to proces porządkowania tych wszystkich informacji pobranych przez nasze zmysły – wzrok, smak, węch, dotyk, zapach, słuch, ruch, grawitacja, pozycja.

Dzięki procesowi integracji zmysłów i selekcji informacji w płynny sposób jesteśmy w stanie skupić się na tym, na czym nam w danej chwili zależy (w tym przypadku skupienie wzroku na obieraniu naszego owocu, prawidłowej pracy dłoni, odpowiednim utrzymaniu postawy ciała).

Integracja sensoryczna tworzy fundament edukacji oraz zachowań społecznych. Dzięki prawidłowym procesom integracyjnym, dziecko będące na lekcji potrafi w efektywny sposób słuchać nauczyciela i jednocześnie ignorować hałasy dobiegające z zewnątrz. W przypadku dziecka z nieprawidłową integracją sensoryczną – hałas z zewnątrz, może powodować trudności z koncentracją, a w konsekwencji nieefektywny pobyt na lekcji. Innym przykładem może być czytanie, które wymaga bardzo skomplikowanej integracji bodźców, pochodzących z mięśni oczu i szyi. Podczas pisania z kolei, integrowane są bodźce z oczu, ręki.

Prawidłową odpowiedzią adaptacyjną podczas tych czynności będzie czytanie ze zrozumieniem, pisanie w dobrym tempie, mieszcząc się w liniaturze zeszytu, koncentracja i skupienie na lekcji. W ramach odpowiedzi adaptacyjnej, uczymy się czegoś nowego, radzimy sobie z wyzwaniem, nasz mózg prawidłowo się rozwija i organizuje.

Nie ma jasnej informacji, czy integracja sensoryczna danego dziecka jest dobra czy nie. Każde dziecko będzie w inny sposób przejawiało nieprawidłowości z zakresu przetwarzania bodźców. Nie istnieje schemat, według którego rodzic, opiekun czy wychowawca odpowie wprost jaki typ zaburzeń przejawia maluch.

Kiedy nie jesteśmy pewni, czy u naszego dziecka występują prawidłowe procesy integracji sensorycznej, najrozsądniejszym rozwiązaniem jest konsultacja z odpowiednio wyszkolonym i wykwalifikowanym terapeutą integracji sensorycznej, który po przeprowadzeniu rzetelnej diagnozy z użyciem odpowiednich narzędzi diagnostycznych, wyłoni typ zaburzeń sensorycznych dziecka, po czym w jasny sposób wyjaśni rodzicom przyczyny niepokojącego zachowania ich dziecka. W gabinetach Stacja Reakcja w Wawrze, otrzymacie Państwo jasne i czytelne wskazówki oraz informacje z zakresu terapii i diagnozy integracji sensorycznej. 

Gorąco zapraszamy do kontaktu z naszymi specjalistami !!!

                                                                   Zespół Stacja Reakcja

Bibliografia:

A.J. Ayers. Dziecko a integracja sensoryczna. Harmonia Universalis. Gdańsk 2015.

Kranowitz C.S. Nie-zgrane dziecko. Zaburzenia przetwarzania sensorycznego – diagnoza i
postępowanie. Harmonia Universalis. Gdańsk 2012.

Kategorie
Uncategorized

Bezpłatne konsultacje w dniach 21-25.11.2022

Zapraszamy do naszych gabinetów na bezpłatne konsultacje, które odbędą się w dniach 21-25.11.2022.

Do Państwa dyspozycji mamy doświadczoną w zakresie dzieci i młodzieży kadrę:

  • psycholog
  • fizjoterapeuta
  • terapeuta integracji sensorycznej
  • neuro/logopeda
  • pedagog
  • terapeuta ręki
  • trener TUS (Trening Umiejętności Społecznych)

Serdecznie zapraszamy!

Kategorie
Uncategorized

Konsultacje psychologiczne w promocji!

Z okazji Światowego Dnia Zdrowia Psychicznego, który przypadł na 10 października, zapraszamy na konsultacje psychologiczne w promocyjnej cenie. Promocja obowiązuje przez cały październik.

Kategorie
Uncategorized

Certyfikat jakości

Mamy przyjemność oświadczyć, że otrzymaliśmy od firmy #empis CERTYFIKAT, świadczący o posiadaniu sprzętu najwyższej jakości, PRZETESTOWANEGO przez NAJLEPSZYCH POLSKICH SPECJALISTÓW.

Został zarejestrowany jako SPRZĘT MEDYCZNY m.in. w Urzędzie Rejestracji Produktów Leczniczych.